تحلیل فضایی عوامل موثر بر توزیع فعالیت های اقتصادی در شهر اصفهان

مکان یابی از جمله تحلیل های مکانی است که تأثیر فراوانی در کاهش هزینه های ایجاد و راه اندازی فعالیت های اقتصادی مختلف دارد. گاهی اوقات استقرار یک بنگاه با مکان یابی در یک مکان اشتباه باعث تحمل هزینه ها و خسارات جبران ناپذیری می شود. از آنجا که اهداف اصلی برنامه ریزی شهری، سلامت، آسایش، زیبایی می باشد، مکان یابی صحیح فعالیت های اقتصادی نیز به عنوان یکی از مهمترین عناصر محیط شهری سهم زیادی در مطلوبیت و مطبوعیت فضا از نظر شهروندان، بنگاه های اقتصادی و بالاخص شهرداری شهرها دارد. عمده بنگاه های موجود در شهرها، بنگاه های خدماتی می باشند. در شهرها به دلیل وجود صرفه های خارجی ناشی از مقیاس و به دلیل کاهش هزینه ها به خصوص هزینه های حمل و نقل، بنگاه ها معمولاً در کنار هم متجمع می شوند. خوشه ای شدن بنگاه های مشابه هزینه ها را کاهش می دهد، خرید برای خریدار راحت تر می شود و همچنین خریداران بالقوه را جذب خود می کند. مطالعات و تحقیقات اندکی که در رابطه با توزیع فعالیت های اقتصادی صورت گرفته است، توزیع فعالیت ها در کل یک کشور را نشان می دهد و مطالعه ای که توزیع فعالیت ها در یک شهر را به لحاظ تجربی مورد بررسی قرار داده باشد، یافت نشد و این تازگی و اهمیت پژوهش حاضر را نشان می دهد. هدف از این مطالعه، بررسی توزیع فعالیت های اقتصادی مختلف در سطح شهر اصفهان، شناسایی مناطقی که دارای تخصص و تنوع می باشند و همچنین عوامل موثر بر مکان یابی فعالیت های موجود در مناطق 14 گانه شهر است. بدین منظور، ابتدا با استفاده از شاخص های مربوط به صرفه های ناشی از تجمیع محلی و شهری، تخصص و تنوع مناطق مورد بررسی قرار می گیرد و سپس با استفاده از یک مدل رگرسیونی تاثیر عوامل موثر بر توزیع فعالیت های اقتصادی بر آورد می گردد. در این مطالعه به برآورد چهار نوع مدل برای فعالیت های موجود در سطح شهر اصفهان پرداخته شده است. ابتدا مدل به صورت معمولی و با استفاده از روش گشتاور های تعمیم یافته مورد برآورد و سپس با وارد کردن عامل مجاورت مدل به صورت فضایی مورد آزمون قرار قرار گرفته است. نتایج حاصل از بررسی ساختار توزیع فعالیت ها در شهر اصفهان نشان می دهد که، منطقه 4 و 3 دارای بیشترین سطح تخصص و منطقه 1 و 3 شهر اصفهان بیشترین میزان تنوع را در میان مناطق شهر اصفهان دارا می باشند. نتایج حاصل از برآورد دو مدل پیش گفته اول نشان می دهد، تنوع و تخصص، متغیرهای بانک، جمعیت و همچنین متغیر نشان دهنده اثر متقاطع قیمت زمین و تخصص از جمله عوامل موثر بر توزیع فعالیت های اقتصادی در شهر اصفهان بوده اند و فضای سبز هر منطقه بر این توزیع موثر نبوده است. در مدل فضایی عامل مجاورت معنادار و بنابراین خودهمبستگی مثبت وجود دارد. همچنین مدل فضایی برای تخصصی ترین و متنوع ترین فعالیت ها در شهر اصفهان برآورد گردیده است. نتایج نشان می دهد در مکان یابی این فعالیت ها قیمت زمین، متغیر فضای سبز و جمعیت هر منطقه اثرگذار نبوده، اما عامل مجاورت در مکا ن گزینی این فعالیت ها موثر بوده است